Sẽ là thất sách nếu để ngoại bang đầu tư vào công nghệ bổ trợ bởi nó khiến Việt Nam mất đi lợi thế.

Tại anh , tại ả…

Thông báo hãng Fuji Xerox chuyên về máy photo và hệ thống in chuyên dùng của Nhật Bản than gặp nhiều khó khăn trong việc nâng cao tỉ lệ nội địa hoá do rất khó tìm được nhà cung cấp nội địa đáp ứng yêu cầu không còn khiến nhiều người ngạc nhiên nữa.

GS.TS Vũ Văn Hoá , Phó Hiệu trưởng ĐH kinh doanh Công nghệ Hà Nội , nguyên Giám đốc Học viện Tài chính từng chua chát thốt lên: “Việt Nam đang chế biến hộ thiên hạ” và tuy là , sự tình này đã bàn hoàn rất nhiều lần.

“Đó là do ý kiến của Việt Nam. Công nghệ bổ trợ rất quan trọng nhưng Việt Nam lại thiếu kế hoạch và việc thực hiện đầu tư không đồng bộ” , ông nói.

Dẫn giải cụ thể hơn , GS.TS Vũ Văn Hoá cho biết , trong kế hoạch Việt Nam nhận đầu tư ngoại bang vào các ngành sản xuất điện , điện tử… Song lại thiếu công nghệ bổ trợ đi kèm.

“Sản xuất điện thoại di động tại Việt Nam nhưng tai nghe phải đặt ở Thái Lan. Cho nên ý kiến của chính phủ chưa thực hiện đến nơi đến chốn , không quan tâm hoặc quan tâm ít quá khiến tình trạng này làm tổn hại đến công ăn việc làm và lương lậu của nền kinh tế. Nếu cứ tiếp nối thế này , các doanh nghiệp ngoại bang sẽ tìm đến các nơi khác tiện lợi hơn. Việt Nam hiện vẫn ưu thế nhân công giá rẻ , nhưng một thời gian nữa lợi thế này không còn và người ta sẽ đi nơi khác”.

Trong lúc đó , GS.TS Võ Thanh Thu , giảng sư ĐH Kinh tế TP.HCM lại tuy là , ngoài nguyên nhân chủ quan xuất phát từ Việt Nam – công nghệ bổ trợ yếu , cũng phải nhìn khách quan rằng , các nhà đầu tư ngoại bang đã có sẵn các nhà cung cấp , hệ thống phân phối của họ.

GS.TS Võ Thanh Thu dẫn lại một câu chuyện bà từng biết: một doanh nghiệp sản xuất thuốc có vốn 100% của Hàn Quốc đóng tại Việt Nam. Khi người quản lý yêu cầu vị trưởng phòng người Việt thuê máy photo toshiba và ông này mang về 5 chiếc máy mác Toshiba. Tuy nhiên , người quản lý đã yêu cầu đổi sang điều hoà Samsung dù đắt hơn và không tương thích.

“Ông ta nói rằng: Nếu cứ dùng hàng ngoại bang mần răng kinh tế Hàn Quốc phát triển được. Do đó , nếu một tập đoàn Hàn Quốc đầu tư vào Việt Nam thì họ sẽ kéo theo chân rết của họ , hoặc sản xuất tại Việt Nam hoặc cung cấp từ Hàn Quốc vào Việt Nam , hoặc mua từ Trung Quốc nhưng do các hãng của Hàn Quốc sản xuất”.

Trở lại với câu chuyện từ Canon , Samsung… , và giờ đến Fuji Xerox than không tìm được nhà cung cấp nội địa , GS.TS Võ Thanh Thu cho rằng: “Từ trước tới nay các nhà đầu tư ngoại vẫn sản xuất , vẫn phát triển nếu không có công nghệ phù trợ của Việt Nam , họ đã có chuỗi kinh doanh toàn cầu của mình.

Có khả năng Việt Nam đang có chiều hướng đổi thay chính sách hay đơn giản hơn là để ứng phó với dư luận Việt Nam – vì sao sử dụng nhân công , thị trường của chúng tôi mà không dùng sản phẩm sản xuất tại Việt Nam. Bởi thế , họ cứ kêu lên rằng chẳng tìm thấy nhà cung cấp nội địa nào đáp ứng yêu cầu”.

Bà cho rằng , hiện tại chỉ có một số doanh nghiệp Việt cung cấp bao bì , linh kiện đơn giản nhưng như thế đã là tốt bởi mỗi sản phẩm hoàn chỉnh có hàng triệu linh kiện , đòi hỏi công nghệ cao , huống chi các nhà đầu tư ngoại đã “buôn có bạn , bán có phường” cả rồi.

Thất sách?

Theo GS.TS Võ Thanh Thu , thật ra công nghệ phù trợ đầy rủi ro.

“Ví dụ , doanh nghiệp Việt cung cấp linh kiện cho máy photocopy e stuido 350 mà họ trả giá rất rẻ , lại đòi hỏi công nghệ cao trong lúc đầu tư công nghệ cao rất tốn kém. Liệu doanh nghiệp Việt Nam đầu tư xong , Samsung có mua hàng không? Chưa kể , một khi đã chuyên sản xuất cho Samsung thì không thể cung đem cho doanh nghiệp khác bởi yêu cầu của mỗi nhà sản xuất khác nhau , lại bị ràng buộc bởi điều kiện chỉ cung đem cho Samsung.

Hay với Sony , nếu doanh nghiệp Việt cũng sản xuất linh kiện cho Sony nhưng sắp tới họ có khả năng bán dòng điện thoại sáng dạ cho hãng khác. Khi sản phẩm không thuộc Sony nữa liệu hãng này có mua hàng của Việt Nam hay không , trong lúc doanh nghiệp Việt Nam đã đầu tư vốn rất lớn , lại chưa kịp thu hồi”.

Bởi vậy , GS.TS Võ Thanh Thu cho rằng , chỉ khi các nhà đầu tư ngoại liên doanh với Việt Nam , đầu tư vốn , hỗ trợ khoa học công nghệ và cam kết thị trường , đảm bảo đầu ra thì doanh nghiệp Việt mới có khả năng tập kết đầu tư phát triển công nghệ phụ trợ.

Còn GS.TS Vũ Văn Hoá lại tỏ ra lo lắng khi những nhà đầu tư ngoại như Fuji Xerox sau khi kêu không tìm được nhà cung cấp nội địa đáp ứng yêu cầu đã công bố ý định thành lập nhà máy phù trợ tại Việt Nam.

“Việt Nam có khả năng cho ngoại bang đầu tư vào công nghệ phù trợ để sản phẩm mang tính đồng bộ nhưng đó là thất sách. Công nghệ phù trợ là công nghệ dễ  nhất , dễ đầu tư , vốn ban đầu thấp , tạo ra sức ăn việc làm cho nhiều người Việt Nam. Nếu Việt Nam không đầu tư mà để cho ngoại bang làm thì chúng tôi sẽ mất đi lợi thế”.

Ngay cả việc Việt Nam vẫn lôi cuốn đầu tư các ngành in ấn , lắp ráp điện tử vốn bị báo trước nhiều về nguy cơ ô nhiễm , độc hại cũng khiến ông lo ngại.

Nói về trường hợp Fuji Xerox sẽ đầu tư thêm một nhà máy nữa tại Hải Phòng và hãng LG của Hàn Quốc cũng quyết định chuyển dây chuyền sản xuất tivi của họ từ Thái Lan sang Việt Nam , GS.TS Vũ Văn Hoá cho rằng: “Có thể những nước xung quanh như Thái Lan , Singapore… Đã cảnh giới và đánh thuế môi trường cao , gây bất lợi cho chủ đầu tư , trong lúc Việt Nam chưa theo kịp , thuế môi trường quá thấp. Do đó , các nhà đầu tư muốn chuyển sang Việt Nam , lợi dụng dịp đó , khi nào Việt Nam mở mắt ra  họ lại chuyển sang nước khác”.

Nguyên giám đốc Học viện Tài chính cho rằng , những cái được , cái mất khi Việt Nam lôi cuốn các ngành này hẳn đã được tính toán và người dân cũng đã nhận ra , sự tình là chính phủ có nhận ra hay không , hoặc nhận ra nhưng lại bỏ qua?

“Những thứ đó rõ ràng Việt Nam đã biết nhưng không có gì để chận thì tôi cho đó là thiếu sót của chính phủ” , ông nói.